Жыццёвы шлях Анатоля Вярстака

Імя Анатоля Вярстака знаёмае як маладому пакаленню зэльвенцаў, так і тым, хто разам з ім уносіў уклад у развіццё раёна. Анатоль Станіслававіч-сведка станаўлення Зэльвеншчыны і праўдзівы патрыёт свайго краю, сваёй малой радзімы.

Дзяцінства, абпаленае вайной

Анатоль Станіслававіч Вярстак-карэнны зэльвенец. Нарадзіўся ў пачатку 30-х гадоў мінулага стагоддзя ў сям'і сялян. Бацькоўскі дом стаяў на Савецкай вуліцы, дзе цяпер размешчаны інтэрнат з нумарам 28 у адрасе. Сям'я мела больш за 10 гектараў зямлі, 7 сенакосаў, 7 кароў, 4 кані і 2 жарабя. З ранняга дзяцінства Анатолю і яго старэйшаму брату Язэпу даводзілася шмат і цяжка працаваць. Ужо ў сем гадоў хлапчук мог запрэгчы каня, а ў дванаццаць – укладваць снапы на калёсы. На жаль, маці хлопчыкаў памерла вельмі рана. Бацька ажаніўся з іншай жанчынай, якая сама была вельмі працавітай і ўсіх хлопцаў (пазней нарадзіліся яшчэ двое дзяцей) прывучыла да працы, як па гаспадарцы, так і на полі. Менавіта на полі, пры пашы жывёлы, Толю заспела вайна.

- За аэрадромам, які размяшчаўся прыблізна на месцы цяперашняга парка «40 гадоў Перамогі», было добрае паша, - успамінае мужчына. - У тую нядзельную раніцу нічога не прадвяшчала бяды. Раптам пачуўся гучны гул самалётаў, і мы ўбачылі ў небе страшных чорных стракоз. Гэта была нямецкая авіяцыя, якая наступала з боку вёскі Бярэжкі. Самалёты ляцелі настолькі нізка, што можна было разглядзець пілотаў. Як толькі эскадрылля выраўнавалася з аэрадромам, адкрыла агонь. Затым адно звяно паляцела на пасёлак, а другое - у напрамку Ваўкавыска. Над Зэльвай віск бомбаў змешваўся з гулам выбухаў, усё гарэла. Толькі пад вечар бамбёжка спынілася, і мы змаглі вярнуцца дадому. На наступны дзень - чарговы абстрэл. Былі ўзарваныя масты шашэйны і чыгуначны, праз Зальвянку, фабрыка, пільня і многія прыватныя дамы. Танкі рушылі па вуліцы 17 Верасня ў бок Дзярэчына, але каля млына завязлі ў глыбокай рацэ. Астатняя цяжкая тэхніка разгарнулася і па вуліцы Пушкіна пайшла ў бок Караліна. Праз некаторы час высадзіўся дэсант. Немцы хутка акупавалі Зэльву, абшуквалі падвалы, выцягвалі адтуль людзей і правяралі, ці няма сярод іх вайскоўцаў.

У памяці суразмоўцы назаўжды застануцца моманты, калі падлеткі, не да канца разумеючы небяспеку, перадавалі ваеннапалонным Чырвонай Арміі сала і хлеб. Часовы лагер, які немцы збудавалі ў нізіне ад гары, быў абнесены калючым дротам і з чатырох кутоў ахоўваўся паставымі.

- Непадалёк ад лагера мы пасвілі кароў, немцы не забаранялі нам сядзець каля дроту –  успамінае Анатоль Станіслававіч. - Мае сябры назіралі за паставымі і папярэджвалі мяне, калі тыя адварочваліся або адцягваліся. У гэтыя лічаныя секунды мне і ўдавалася перакінуць сякія-такія прадукты нашым, у асноўным параненым, салдатам.

А аднойчы Толя і зусім апынуўся на валасок ад гібелі. У гады вайны ў будынку цяперашняй міліцыі абгрунтаваліся нямецкія памежнікі. Неяк у іх рукі трапіліся Толя і яго сябар Гена. Хлопчыкаў падазравалі ў тым, што яны клалі камяні на рэйкі, з-за чаго гружаныя эшалоны спыняліся. Каб хлопцы прызналіся ў зробленым, іх жорстка збівалі. А затым загадалі стаць на калені і расказаць пра ўсё. Але Толя не паслухаўся загаду, за што немец прастрэліў яму нагу. Ад катаванняў і, магчыма, смерці зберагла жанчына-яўрэйка, якая добра размаўляла на нямецкай мове і пераканала карнікаў у тым, што каля чыгункі бегалі не гэтыя хлопчыкі.

... Ваенныя падзеі не сталі перашкодай для вучобы Анатоля. Бацька быў пісьменным і па меры магчымасці займаўся з дзецьмі. Вучыў матэматыцы, чытаць і пісаць, музыцы. Анатоль Станіслававіч цяпер і выказаць здагадку не можа, адкуль тата прыносіў кнігі на рускай мове, бо дастаць іх у той час было вельмі цяжка. У школу пайшоў пераросткам. Вучыўся добра. Сёння з гонарам успамінае ацэнкі ў дзённіках і ведамасцях, якія захаваў і пазней перадаў у музей «Светач» СШ №3.

Жыццёвыя Універсітэты

У 1954 годзе, адразу ж пасля заканчэння школы, Анатоль Вярстак атрымаў позву для праходжання службы ў шэрагах савецкай арміі. Быў прызваны на Балтыйскі Ваенна-Марскі флот, дзе з першых дзён зарэкамендаваў сябе пісьменным, дысцыплінаваным і адказным радавым. Неўзабаве яму было прысвоена званне старшыні першага артыкула. Анатоль Станіслававіч лічыць, што ведаў шмат не бывае і чалавек павінен пастаянна вучыцца. І цяпер ён кожны дзень надае вывучэнню дакументаў і прачытання гістарычных кніг. А тады, у маладыя гады, імкнуўся спасцігнуць эканамічныя навукі. Таму пасля службы паступіў у Маскоўскі кааператыўны інстытут. Атрымаўшы дыплом эканаміста, вярнуўся на малую радзіму.

Першым месцам працы ў Зэльве стаў Камітэт па фізкультуры і спорце райвыканкама (У канцы 50-х ён называўся райсаветсаюз РКФК і спорту). Як кіраўнік Анатоль прапагандаваў здаровы лад жыцця, актыўныя віды спорту, ініцыяваў камандныя спаборніцтвы (у 1957 годзе скончыў рэспубліканскія курсы па перападрыхтоўцы старшыняў РКФК і спорту, дзе асвоіў будаўніцтва спартыўных аб'ектаў і методыку правядзення спаборніцтваў). Ён рэкамендаваў у кожным калгасе раёна ўладкаваць футбольныя палі. Прыкладам паслужыў суботнік, падчас якога прадстаўнікі райвыканкама разам з жыхарамі пасёлка пабудавалі футбольнае поле (на месцы цяперашняга стадыёна СШ №2). Неўзабаве тут быў арганізаваны першы турнір сярод работнікаў калгасаў іншых раёнаў вобласці.

Арганізатарскія якасці маладога спецыяліста паспрыялі стварэнню ў раёне некалькіх каманд: па футболе, валейболе, баскетболе, лёгкай і цяжкай атлетыцы. У тыя дні, калі праходзілі спаборніцтвы на мясцовым стадыёне, трыбуны былі перапоўненыя заўзятарамі. Зэльвенцы любілі спорт. У першым абласным спаборніцтве па цяжкай атлетыцы нашы землякі занялі 2-е месца. У Зэльве быў арганізаваны першы ў вобласці шашачны турнір. Прыблізна ў пачатку 60-х гадоў у пасёлку пабудавалі цір і пачалі праводзіць спаборніцтвы па стральбе.

У 1957 годзе Анатоля Вярстака абралі ў шэрагі Камуністычнай партыі, а праз пяць гадоў яму прапанавалі пасаду інструктара-арганізатара Ваўкавыскага райспажыўсаюза (у 1962 годзе Зэльвенскі раён скасавалі, яго часткі далучылі да Ваўкавыскага, Мастоўскага і Ружанскага раёнаў). З 1963 года мужчына кіраваў Крэмяніцкім, з 1966-га-Зэльвенскім райпо. Працуючы на адказнай пасадзе, старшыня райпо стараўся будаваць сельскія крамы і аб'екты харчавання. З яго ўдзелам былі адкрыты крамы ў Станелевічах, Самаровічах, сталовая ў Крэмяніцы і т. д.

Немалаважным аспектам працы было выкананне плана па тавараабароце. Прапанова Анатоля Станіслававіча рэалізоўваць зэльвенскія прамысловыя тавары ў суседняй Украіне знайшла падтрымку ў работнікаў гандлю і паспрыяла выкананню пастаўленых перад кааперацыяй задач.

З 1969 па 1971 гады Зэльвенская загаткантора знаходзілася ў росквіце вытворчай дзейнасці. Аб'ёмы нарыхтовак бульбы дасягалі 8 000 тон, іншай гародніны - 5 000 тон і рэалізоўваліся ў Маскве, Ленінградзе, Залатавусце, Кішынёве і т. д.

На пасадзе старшыні Зэльвенскага пассавета Анатоль Вярстак працаваў больш за 14 гадоў. Працаваў добрасумленна, адказна, адрозніваўся уважлівым стаўленнем да просьбаў і прапаноў выбаршчыкаў. Многія праблемы людзей атрымоўвалася вырашаць станоўча, як і рэалізоўваць многія задумкі.

Па ініцыятыве і пры ўдзеле Вярстака, з дапамогай кіраўнікоў райвыканкама, аблвыканкама, райкама партыі ў Зэльве былі пабудаваныя гасцініца, дзіцячыя сады па вуліцах Пушкіна і Чапаева, бальніца, будынак пассавета, асфальтабетонны завод, некалькі шматкватэрных дамоў і інш. Дзякуючы велізарнай падтрымцы намесніка міністра архітэктуры і будаўніцтва А. І. Вярстака актыўна вялося добраўпарадкаванне пасёлка. Дзелавыя якасці спатрэбіліся мужчыне, калі тры гады ён узначальваў арганізацыйна-інструктарскі аддзел райвыканкама.

Будучы дырэктарам райтопсбыту (1988-1999 гг.), Анатоль Станіслававіч паставіў мэту ўдасканаліць працу арганізацыі, абнавіць тэхніку і забяспечыць насельніцтва палівам. Працавітасць і настойлівасць у хуткім часе дазволілі выканаць задачу. Праз паўгода - год былі абноўленыя тэхнічны і трактарны паркі, брыкетам і вуглём забяспечваліся ветэраны вайны і працы, пенсіянеры, адзінокія старыя, сем'і з маленькімі дзецьмі. Клапаціўся Анатоль Вярстак і аб умовах працы сваіх падначаленых, і аб годнай зарабатнай плаце для іх.

Нястрымная душа ветэрана

У насычаным рытме жыцця Анатоль Станіслававіч і не заўважыў, як дасягнуў пенсійнага ўзросту. Выйшаўшы на заслужаны адпачынак, працягваў працаваць яшчэ больш за дзесяць гадоў. Ды і пасля ўнутраны аптымізм дазволіў заставацца ў цэнтры грамадства.

Асаблівы клопат аб старэйшым пакаленні Анатоль Вярстак выяўляў, займаючы пасаду намесніка старшыні раённага Савета ветэранаў. Разам са старшынёй арганізацыі Віктарам Васіліцкім арганізоўваў мерапрыемствы і акцыі, накіраваныя на падтрыманне дыялогу паміж людзьмі залатога ўзросту і моладдзю: урокі патрыятызму, круглыя сталы і т.д. супрацоўніцтва з райвыканкамам, аддзелам ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі, школамі дазволіла ўдзельнічаць у мерапрыемствах раённага ўзроўню.

- Ветэранская арганізацыя знаходзілася і знаходзіцца ў цэнтры галоўных падзей –  кажа суразмоўца. - Прыемна, што нашы прадстаўнікі праяўляюць ініцыятыву і вядуць за сабой маладых. Мы свята захоўваем традыцыі нашых продкаў і працягваем добрыя справы, якімі славіцца Зэльвеншчына.

Нельга не адзначыць, што Анатоль Вярстак стаў адным з першых удзельнікаў хору ветэранаў вайны і працы «Успамін». З любоўю распаўсюджваючы лепшыя песенныя традыцыі, ён выступаў не толькі ў складзе хору, але і сольна. Калектыў не аднойчы вытрымліваў экзамен на творчасць і ў 1996 годзе заслужыў званне народнага, якое пацвярджае з разу ў раз.

Сёння разам з іншымі землякамі Анатоль Вярстак-у ліку паважаных гасцей і ўдзельнікаў раённых мерапрыемстваў. Сваімі ўспамінамі ён дзеліцца з аўдыторыяй рознага ўзросту і заўсёды кажа пра галоўнае-бязмернай любові да малой радзімы. Яна ўзаемная. У Анатоля Станіслававіча мноства працоўных узнагарод: Грамат, падзячных лістоў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, старшыняў аблвыканкамаў, абласнога і раённага саветаў дэпутатаў і інш. А на святочным пінжаку зэльвенца сярод 11 юбілейных узнагарод дзве асноўныя: медалі «за доблесную працу» і «ветэран працы».