Чалавек у гісторыі раёна - Мікалай Іванавіч Кароза

 Жыццё, аддадзенае дзецям, школе, педагогам, сферы адукацыі ... З поўным правам так можа сказаць пра сябе Мікалай Іванавіч Кароза. Гэта права дае яму павагу вучняў і калегаў на працягу ўсёй яго працоўнай дзейнасці і нават праз шмат гадоў пасля выхаду на заслужаны адпачынак. А таксама прызнанне яго заслуг: у тоўстай папцы ветэрана працы - дзесяткі дыпломаў i пахвальных лістоў райкама камсамола, ваенкамата, раённага аддзела адукацыі; Ганаровых грамат раённага і абласнога выканаўчых камітэтаў; раённага і абласнога Саветаў дэпутатаў; Міністэрства адукацыі; рэспубліканскай арганізацыі прафсаюза работнікаў асветы, вышэйшай школы і навуковых устаноў БССР; пасведчанне і значок «Выдатнік асветы», юбілейныя медалі "65 гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.», «115 гадоў прафсаюзнаму Руху Беларус і ». Імя Мікалая Кароз ы занесена ў энцыклапедыю «Хто ёсць Хто ў Рэспубліцы Беларусь», выпуск     якой прысвечаны 70-годдзю Перамогі. Цяга да ведаў Біяграфія Мікалая Кароз ы   цікавая ўжо тым, што ў яго звестках аб дзяцінстве і юнацтве пераплятаюцца два раёны. Нарадзіўся ў звычайнай сялян с кай сям'і ў вёсцы Авечыцы. У 1948 годзе гэты населены пункт на 30 двароў ставіўся да Ружанскага раёну Брэсцкай вобласці. Бліжэйшая пачатковая школа знаходзілася ў кіламетровай адлегласці - у суседніх Пічуках. Тады ў першы клас залічалі вучняў, як, зрэшты, і цяпер, з сямігадовага ўзросту. Але ў Колі была такая цяга да вучобы, што, назіраючы за старэйшай сястрой, якая рабіла хатнія заданні, ён навучыўся чытаць і пісаць. Да таго ж, вел ьмі добрая памяць дазваляла яму з малых гадоў завучваць доўгія вершы. Першыя «экзамены» здаваў сельскім мужчынам: па вечарах чытаў ім газету «Пра ў да». Па суседстве з бацькоўскай хатай жыла настаўніца. Яна штодня правярала Кольк і ны веды і ставіла яму адзнакі на сшыткавых лістк ах . Калі пачула пра рашэнне хлапчук а   ў шэсць гадоў пайсці ў школу, суцешыла родных: «Няхай паспрабуе». Вучоба з першых дзён давалася хлопцу лёгка. Да гэтага часу Мікалай Іванавіч     памятае свае школьныя адзнакі і вялік і «панскі маёнтак», у якім размяшчаліся класы. У сямігодку ў вёсцы М анцякі (таксама Ружанскі раён) прыходзілася дабірацца яшчэ дал ей - прыблізна 3-4 кіламетры. У   весну і ўвосень ездзіў на ровары, а зімой - жыў на кватэры. У дакументах і цяпер захоўваецца характарыстыка дырэктара школы, якую юнак падаваў для паступлення ў Брэсцкі чыгуначны тэхнікум. У ёй падрабязна     апісаны здольнасці навучэнца 7-га класа: «Мікалай Кароза - руплівы вучань, сістэматычна і акуратна рыхтаваў урокі, утрымліваў у чысціні і парадку падручнікі, сшыткі і пісьмовыя прыналежнасці. Паспяваў у пераважнай большасці на «4» і «5». Дата: 21 / VI.1961 года ». Але стаць чыгуначнікам у Мікалая не атрымалася: з 13 гадоў у тэхнікум не прымалі. Прыйшлося вяртацца дадому і ісці ў 8 клас ужо ў Зел я нев і чскую школу, а ў 9-й - у П я нюгскую, якую аднеслі да Зэльвенскага раён а . Сярэдняя школа вабіла выкладаннем новых дысцыплін і ўрокамі ў таленавітых настаўнікаў, сярод якіх Антаніна Міхайлаўна Мірская (адна з лепшых у раёне выкладчыкаў нямецкай мовы), Фёдар Юльянавіч Лучко (адзін з наймацнейшых матэматыкаў). На гэтым частая змена школ для Мікалая не скончылася. У 1963 годзе ў Славаціч ах   пабудавалі 2-павярховую сярэднюю школу. Вучні і бацькі пасля ўрокаў і падчас суботнікаў дапамагалі ўладкоўваць памяшканн і   і акультурваць тэрыторыю. Праз час хлопцы вучыліся ў светлых класах, займаліся ў вялікай спарт ыўн ай зале, майстравалі ў абсталяваным для ўрокаў працы майстэрні, абедалі ў прасторнай сталовай. У 1964 годзе школа выпусціла сваіх першых дзесяцікласнікаў, сярод якіх быў і Мікалай Кароза. На выбар далейшага шляху паўплывала, як лічыць суразмоўца, добрае веданне матэматыкі. Гродзенскі педінстытут імя Я. Купалы быў вызначаны толькі з-за блізкага і зручнага размяшчэння да Зэльве. Ды і горад пасля адной з школьных экскурсій пакінуў у памяці юнак а   незгладжальнае ўражанне. - У 60-я гады настаўнікі актыўна арганізоўвалі розныя экскурсіі, - успамінае Мікалай Кароза. - Калгас падаваў грузавік, на кузаў якога нацягвалі адмысловую     ахоўную     ад дажджу і ветру плёнку, у народзе называлі яе тэн, на дно ўкладвалі салому. Падлеткі, пасеўшы радком, спявалі песні да самага прыбыцця да месца прызначэння. Было весела і зап амінальна . Першы год для сельска га   юнак а , які скончыў школу з беларускай мовай навучання, аказаўся складаным. Выкладанне ўсіх прадметаў у інстытуце вялося на рускай мове, таму прыйшлося перавучваць многія фізіка-матэматычныя тэрміны і паняцці. Але разам з іншымі хлопцам , Мікалай паспяхова пераадолеў моўны бар'ер. Неўзабаве стаў не толькі адным з лепшых студэнтаў факультэта, але і самым актыўным камсамольцам навучальнай установы: удзельнічаў у мастацкай самадзейнасці, у спартыўных спаборніцтвах (уваходзіў у склад зборнай каманды па валейболе), у ліку студатрадаўцаў выязджаў у Казахстан на асваенне цаліны. Цікавасць да педагогікі Педагагічная дзейнасць Мікалая Кароза пачалася ў 1968 годзе ў Казловіцкім 8-гадовай школе (цяпер Елковская СШ). Далей - служба ў арміі, пасля якой настаўнік вярнуўся ў родны край і працаўладкаваўся ў Дешковичскую сярэднюю школу. Выкладаў матэматыку і чарчэнне і ўсё больш лавіў сябе на думцы, што педагогіка - гэта яго прызванне, яго лёс, наканавана з малых гадоў. - Глядзеў на сваіх вучняў і разумеў, колькі намаганняў трэба прыкласці, каб мяне не проста слухалі, а хацелі чуць і разумець, - прызнаецца сёння ветэран педагагічнай працы. У 1970 годзе Мікалай Кароза працаўладкаваўся, як і ўвесь былы калектыў, у уведзеную ў эксплуатацыю новую Ч ы рвон а сельскую школу. Разам з іншымі настаўнікамі ўдасканаліў шэраг навучальных класаў: абнавіў дошкі, развесіў інфармацыйныя стэнды. Для вучэбна-нагляднага абсталявання не шкадаваў ні выдумкі, ні матэрыялаў. Высокі ўзровень прафесійна-педагагічных     якасцяў дазволі ў настаўніку да біцца   добрых вынікаў   сваёй дзейнасці. Захапленне спортам, асабліва валейболам, паспрыяла згуртаванню аматараў здаровага ладу жыцця. У хуткім часе была створана адна з лепшых у раёне каманда валейбалістаў, якая абараняла гонар рэгіёну на абласных спаборніцтвах. Спартсмены займалі прызавыя месцы, выступалі ва ўзроставых спаборніцтвах, арганізоўвалі паказальныя     турніры да Дня працы, да свята Перамогі і г.д. - Ганаруся сваімі вучнямі. Асабліва тымі, якія былі актыўнымі, цікаўнымі і мэтанакіраванымі. Сярод іх - Міхаіл Літвінчык, Уладзімір Захарчук, Уладзімір Рыбак, Мікалай П а знанскі, Іван Варабей, Сямён Лапацк і , Аляксандр Румянцаў, Аляксандр Парфенч ы к, Мікалай Турла й , Анатоль Казак і Мікалай Казак. Спадзяюся, большасць з іх памятаюць мяне, - кажа Мікалай Іванавіч. Энергічнага, няўрымслівага спецыяліста, у якога была маса ідэй і прапаноў, заўважылі ў раённым аддзеле народнай адукацыі і прапанавалі пасаду інспектара па працоўным навучанні і прафарыентацыі, а крыху пазней - інспектара па вучэбных прадметах. І трэба адзначыць, што яго     творчы патэнцыял не вузеў. Зэльвенскі аддзел адукацыі першым у вобласці ўвёў кабінетна   -   прадметную сістэму навучання, якая існуе да гэтага часу. На базе Зэльвенск іх школ не аднойчы арганізоўвалі абласныя і рэспубліканскія семінары па абмене вопытам заняткаў школьнікаў у спецыяльна абсталяваных     пад     канкрэтны прадмет кабінетах. У пачатку 2000-х гадоў прыступілі да абсталявання камп'ютарных класаў. Спачатку па адным у кожнай школе, затым іх сталі абнаўляць найноўшымі кампутарамі. Праз час школы былі аснашчаны сучаснай электроннай тэхнікай. Мікалай Іванавіч заўсёды ганарыўся паспяховасцю школьнікаў. Ён адзначае, што ў абласным рэйтынгу Зэльвенская сістэма адукацыі пастаянна займала прызавыя месцы. Навучэнцы заўсёды лічыліся сярод пераможцаў абласных і рэспубліканскіх прадметных алімпіяд, творчых і інтэлектуальных конкурсаў і г.д. Інспектар быў перакананы, што ў школе павінны працаваць неабыякавыя людзі, здольныя стварыць спрыяльны псіхалагічны клімат, ад якога залежыць увесь вучэбна-выхаваўчы працэс. Разам з начальнікамі аддзела адукацыі (за 33 гады працаваў пад кіраўніцтвам А.П. Лізунова, М.І. Давідені, Н.Д. Ярмоліка, І.І. Чартка, У.М. Семяняка, В.А. Суботка, С.Н. Лойкі) праводзілі вялікую працу па падборы педкадраў, асабліва дырэктараў школ і іх намеснікаў. Гады паказалі, што кіраўнікі не памыліліся ў педагагічным майстэрстве М.Н. Якуты (Славатіцкая СШ), Т.П. Латош (Цяглевічская СШ), М.К. Літвінчык (СШ №3), І.С. Валадзько (Бародзіцкая БШ), С.І. Ксенжук (Ялуцавічская БШ), А.В. Лебедзя (Елкаўская СШ). Акрамя пералічанага, пры ўдзеле Мікалая Карозы   праводзілася апрабацыя новых праграм і тэхналогій, распрацоўка метадычных рэкамендацый, інструкцый па афармленні дакументацыяй, ўдасканальваўся выпуск брашур і памятак. Актыўнае жыццё «Спакой нам толькі сніцца» - гэтыя словы найбольш ярка адлюстроўваюць грамадскую пазіцыю Мікалая Карозы. Чалавек неабыякавы, душой хварэе за людзей і якасць працы, ён не толькі сам не спыняўся на дасягнутым, але і патрабаваў гэтага ад сваіх калегаў, падначаленых. Ён разумеў: за дысцыплінай, парадкам, згуртаванасці калектываў - будучыня. Мікалай Іванавіч ўнёс вялікі ўклад у прафсаюзны рух работнікаў адукацыі. За 13 гадоў старшынства ў райкаме прафсаюза ён   не раз абараняў інтарэсы педагогаў і работнікаў школ, дапамагаў ім вырашаць надзённыя праблемы, часта сустракаўся і выступаў у калектывах, распавядаў аб працоўным заканадаўстве, аб правах і абавязках работнікаў, прапагандаваў здаровы і актыўны лад жыцця. Ды і ў сабе спалучаў таленавітага выканаўцы, трэніраванага спартоўца і актывіста. Высокі тэнар дазваляў мужчыну выконваць партыі яшчэ ў інстытуцкім хоры, затым разам з жонкай ўдзельнічаць у мастацкай самадзейнасці і хоры калгаса, пазней - выступаць на раённай сцэне. Сумесна з настаўнікамі арганізоўвалі раённыя агляды мастацкай самадзейнасці, якія трансляваліся па тэлебачанні. Праект настолькі спадабаўся карэспандэнтам і педагогам, што стаў штогадовым. Будучы прафсаюзным лідэрам, Мікалай Кароза ініцыяваў правядзенне сярод педагагічных работнікаў раённых спаборніцтваў па шашках, шахматах, настольным тэнісе, валейболе, баскетболе, лыжных гонках і іншых розных спартакіяд. У турыстычным злёце ўдзельнічалі каманды аддзелаў адукацыі Слонімскага, Свіслацкага, Бераставіцкага раёнаў   Гродзенскай вобласці, Пружанскага і Камянецкага раёнаў Брэсцкай вобласці. - Мне заўсёды сімпатычныя людзі, якія імкнуцца да самаўдасканалення, маюць уласнае меркаванне, здольныя адстаяць свой пункт гледжання і заўсёды кажуць толькі праўду. Такі мой жыццёвы прынцып, гэтых пастулатаў вучыў дзяцей, вучу унукаў, - падкрэсліў у размове Мікалай Іванавіч. Дарэчы, не толькі педкалектыву і школьнікі раёна радавалі Мікалая Кароза, уласныя дзеці таксама дастаўлялі задавальненне сваімі поспехамі. Два сыны і дачка скончылі Гродзенскі аграрны універсітэт, знайшлі сябе ў прафесіі аграномаў па абароне раслін. Любяць і паважаюць дзядулю восем унукаў, два з якіх ужо атрымалі вышэйшую адукацыю. Шлюбная пара разам па жыцці ідзе амаль 50 гадоў. Нядаўна нарадзілася праўнучка, прынёсшы новы статус - прабабулі і прадзеда. Камунікабельны ветэран працы не сумуе на пенсіі. Ён - актыўны заўзятар спаборніцтваў па футболе, валейболе, гандболе, іншых спартыўных спаборніцтваў. Неабыякавы да творчасці землякоў, асабліва педагогаў, мужчына сістэматычна наведвае творчыя конкурсы. Яго шматгадов ая плённ ая   прац а   заста ла ся ў памяці калег і паслядоўнікаў, таму Мікалай Кароза - ганаровы госць раённых мерапрыемстваў, сустрэч і акцый. Ірына Конан, галоўны спецыяліст аддзела адукацыі (1998-2013 гг): - Мікалай Іванавіч заўсёды адрозніваўся высокім прафесіяналізмам, уменнем накіраваць дзейнасць кожнага настаўніка і ўсяго калектыву на дасягненне пастаўленай мэты. Адказнасць, прынцыповасць, ўважлівае і паважлівае стаўленне да людзей дазволілі ажыццявіць у жыццё цікавыя ідэі і распрацоўкі. Кампетэнтны, добразычлівы і тактоўны Мікалай Іванавіч заўсёды карыстаўся ў калектыве вялікай павагай і аўтарытэтам. Што датычыцца   чалавечых якасцяў - адзін з лепшых людзей, якіх я ведаю. Тамара Гойла, старшыня райкама прафсаюза работнікаў адукацыі (2001-2017 гг.): - Для мяне Мікалай Іванавіч - прыклад арганізаванага, дысцыплінава нага , адказн ага і добрасумленнага чалавека. Яго адносін ам да выканання сваіх абавязкаў трэба павучыцца. Вабіць яго ўменне творча думаць, умець знаходзіць патрэбныя словы для кожнага чалавека, яго дабрыня, шчырасць, адукаванасць і камунікабельнасць. Упэўнена, зельвенцы ганарацца гэтай высокамаральн ай   асобай.